نصیحت صادقانه

1. امام صادق‏‏علیه‏السلام فرمود: «کُونُوا دُعاةَ النَّاسِ بِاَعْمالِکُمْ؛ (1) با اعمالتان دعوتگر مردم باشید.‌»
آنچه بیش از تبلیغ قولى، مؤثرتر و ماندگارتر است، تبلیغ با رفتار و کردار است و با تأسف، آنچه بیش‌تر از تبلیغ لفظى و کتبى از آن غفلت شده، همین تبلیغ عملى است.
امروز با توسعه حوزه‏هاى آموزشى و پژوهشى و همین‏طور، رشد طرح هجرت و تبلیغ، هم در باب آموزش و هم اعزام مبلغان، گامهاى مؤثرى برداشته شده است که در جاى خود مفید و مغتنم است؛ امّا چه زیباست در کنار آن به تبلیغ عملى که دامنه وسیع‏ترى را شامل مى‏شود نیز توجّه ویژه صورت گیرد.
در سالهای اخیر در حوزه‏هاى علمیه، به مسئله آموزش توجّه شده و مراکز متعدّد تخصّصى به مدد تعلیم سنّتى آمده است؛ امّا به نظر مى‏رسد براى امر تربیت و تهذیب، باید اهتمام بیش‌تری صورت گیرد و بر سنّتها و سیره‏هاى ستودنى گذشتگان، چون: زهد، بى‏اعتنایى به دنیا و توجّه به عبادات و معنویات، تأکید بیش‌تری انجام شود.
2. اگر در گذشته تفکّراتى چون دخالت نکردن حوزویان در مسائل اجتماعى و سیاسى در مراکز دینى و علمى، حاکمیت فرهنگى داشت؛ امّا به برکت انقلاب و امام‏رحمه‏الله آن اندیشه‏ها به انزوا رفت. چه زیباست که عملکرد افراطى در این سو و توجیه بسیارى از مسائل دنیوى به اسم مقابله با تحجّر، ما را دچار نقیصه دیگرى که فاصله گرفتن از روحیه وارستگى و تعلّق نداشتن به دنیا و متعلّقات آن و...می‌باشد، نسازد. توجه داشته باشیم که بزرگان ما چون حضرت امام‏‏رحمه‏الله با اینکه بیش‌ترین اهتمام را به سیاست و اجتماع داشتند؛ امّا در پارسایى، اخلاق و معنویات نیز در اوج بودند.
توصیه آن عزیز هنوز در گوشمان طنین‏انداز است که مى‏فرمود: «اگر ما از زىّ متعارف روحانیت خارج شویم و خداى نخواسته توجّه به مادّیات کنیم، در صورتى که خودمان را با اسم روحانى معرفى کنیم، این منتهى ممکن است بشود به اینکه روحانیت شکست بخورد...و شکست روحانیت، شکست اسلام است.‌» (2)
روحانیت به سبب جایگاه خاصّ و پیروى از ائمّه‏علیهم‏السلام و اولیاء و پاسدارى از دین باید وارسته و آزاد از دنیا باشد. در این اصل، شکّى نیست و در دعاى ندبه نیز مى‏خوانیم: «بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَیهِمُ الزُّهْدَ فِی دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْیا الدَّنِیةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا فَشَرَطُوا لَکَ ذَلِکَ؛ (3) پس از اینکه شرط کردى بر آنان زاهد بودن در مراتب این دنیاى پست و در زر و زیورش را، پس آن را پذیرفتند.‌» خداوند بر اولیایش زهد در دنیا را شرط کرد. و حوزه و عالمان که تابع و نایب عامّ ایشان هستند، قطعاً مشمول آن خواهند بود.
این مسئله در عصرى که روحانیت، دخیل و سهیم در حکومت است، اهمیت بیش‌ترى مى‏یابد که شیوه امام على‏‏علیه‏السلام در دوران زمامدارى، دلیلى بر این ادّعاست. همچنین است سخن امام صادق‏‏علیه‏السلام خطاب به معلّى که فرموده بود: «هَیهَاتَ یا مُعَلَّى أَمَا وَ اللَّهِ أَنْ لَوْ کَانَ ذَاکَ مَا کَانَ إِلَّا سِیاسَةُ اللَّیلِ وَ سِیاحَةُ النَّهَارِ وَ لَبْسُ الْخَشِنِ وَ أَکْلِ الْجَشِبِ؛ (4) هیهات اگر چنین مى‏بود (و حکومت دست ما بود) براى ما جز نگهبانى شبانه و تلاش روزانه و پوشاک زبر و خوراک سخت، چیزى نبود.‌»
این سخن، ارائه الگویى براى ما است که بدانیم در زمان مسئولیت اجتماعى و سیاسى، بیش از گذشته باید به دورى از دنیا اهتمام ورزید؛ از اینرو وضعیت، بیش‌تر شبیه دوران حضرت على‏علیه‏السلام است که حکومت حق، برقرار بود؛ نه مانند سائر ائمه‏علیهم‏السلام که تشیع و امامان در انزوا بودند. قول و عمل حضرات ائمه‏علیهم‏السلام به ما مى‏فهماند که در این دوره، اهمیت و اولویت زهد و وارستگى بیش‌تر از دیگر زمانهاست.
3. کلام آخر اینکه اگر مى‏خواهیم مصداق آیه شریفه «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ...‌»؛ (5) «آیا مردم را به نیکى امر مى‏کنید و خود را از یاد برده‏اید...‌» نباشیم و عقاب « لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ»؛ (6) «چرا مى‏گویید آنچه را که بدان عمل نمى‏کنید.‌» شامل حالمان نشود، باید با الهام از اندرز الهى که فرمود: «قُلْ إِنَّما أَعِظُکُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنى‏ وَ فُرادى‏»؛ (7) «بگو شما را به موعظه‌ای نصیحت می‌کنم که دو‌به‌دو یا تک‌تک برای خدا قیام کنید.‌» به تنهایى یا به جمع، هر اندازه که مى‏توانیم براى خدا قیام و اقدام کنیم. باید هشدار قرآن را جدى بگیریم که فرمود: «فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ لا یغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»؛ (8) «حیات دنیا، شما را نفریبد و شیطان، شما را به خدا مغرور نسازد.‌»
امید که با اصلاح خود، بر آلودگیهایى که جان و جامعه را فرا گرفته، آب پاکى و پاکیزگى بریزیم.
والسّلام‏
پی‌نوشـــــــــــــت‌ها:
(1). بحار الانوار، محمدباقر مجلسى، بیروت، مؤسسة الوفاء، دوم، 1403 ق، ج 5، ص 198.
(2). صحیفه نور، امام خمینى، مرکز مدارک فرهنگى انقلاب اسلامى وزارت ارشاد اسلامى، تهران، 1365 ش، ج 18، ص 12.
(3). مفاتیح الجنان، شیخ عبّاس قمى، وجدانى، دوم، 1385 ش، قم.
(4). اصول کافى، محمّد بن یعقوب کلینى، تهران، گلگشت، دوم، 1377 ش، ج 2، ص 273.
(5). بقره/ 44.
(6). صفّ/ 2.
(7). سبأ/ 46.
(8). لقمان/ 33.