جنگ نرم (1)

بررسی جنگ نرم استکبار جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران

تعریف جنگ

تعاریف مختلفی از جنگ ارائه شده است یکی از آن تعاریف این است که: «جنگ هنر سازمان داده و به کار گرفتن نیروهای مسلّح برای انجام مقصود است.» (1)

انواع جنگ

جنگ با توجه به تعریف فوق، در یک تقسیم، به جنگ سخت، نرم و نیمه‏سخت، قابل تقسیم است.

جنگ سخت

جنگ سخت، جنگ نظامی و درگیری فیزیکی میان سربازان و نظامیان مهاجم و جبهه مقابل است که با اهدافی همچون تغییر حکومت و نظامی سیاسی و تعیین حاکم و نظام سیاسی جدید صورت می‏گیرد. (2) جنگ تحمیلی استکبار جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران به سرکردگی صدام، نوعی جنگ سخت محسوب می‏شود.

جنگ نیمه‏سخت

در جنگ نیمه‏سخت، دشمن بدون آنکه آشکارا و عملی، وارد درگیری شود، با فراهم کردن زمینه‏های لازم، مهره‏های خود را از طریق کودتای نظامی به قدرت می‏رساند و مراکز حساس قدرت را در اختیار می‏گیرد. کودتا بیشتر به دست نیروهای نظامی یا بخشی از نیروهای نظامی صورت می‏گیرد و معمولاً فاقد پشتوانه اجتماعی در میان توده‏ها است.

در دهه اخیر در بسیاری از کشورهای دنیا کودتا رخ داده است؛ در کشورهایی از قبیل تایلند، برمه، فیلیپین، ایران (در 28 مرداد 1332)، عراق، لیبی (به قدرت رسیدن معمر قذافی در سال 1969)، مصر، شیلی، آرژانتین، لهستان و... . (3)

جنگ نرم

مفهوم‏شناسی جنگ نرم

مفهوم جنگ نرم در مقابل جنگ سخت به کار می‏رود و البته با آن در ارتباط است و دو روی یک سکه‏اند. ژوزف نای، نظریه‏پرداز مشهور آمریکایی و مبتکر نظریه قدرت نرم، معتقد است که در عصر کنونی باید به کارگیری چهره سخت قدرت را به حاشیه راند و از ابزار نرمِ آن بهره جست؛ از این رو از دیدگاه ژوزف نای باید با اعمال قدرت نرم، کاری کرد که «تو همان چیزی را به خواهی که من می‏خواهم.» به عبارت دیگر، باید طرف مقابل به گونه‏ای متقاعد شود که به میل، اراده و تمایل خود و با خشنودی، تن به هدف مورد نظر بدهد و در نهایت، احساس رضایت بیشتری هم بکند بدون اینکه به زور و خشونت متوسل شویم و چهره سخت قدرت را بروز دهیم. (4)

دشمن در جنگ نرم، با برنامه‏ریزی کامل و دقیق و با استفاده از اقدامات روانی، رسانه‏ای، تبلیغاتی، اجتماعی می‏کوشد بر باورها، احساسات و رفتارهای جامعه تأثیر بگذارد؛ به گونه‏ای که آنها همان چیزی را باور داشته باشند که دشمن می‏خواهد؛ همان احساسات و تمایلاتی را داشته باشند و ابراز کنند که دشمن اراده کرده است؛ همان کاری را انجام دهند که او دوست دارد و افراد جامعه نه تنها از همفکری و همسویی با دشمنانِ قسم‏خورده خود احساس شرمندگی نکنند؛ بلکه با افتخار از آن یاد کنند. (5)

از اینرو ژوزف نامی قدرت نرم را به «توانایی شکل‏دهی ترجیحات دیگران» و «قدرت برای جذب» تعریف کرده است. (6)

در یک کلام می‏توان جنگ نرم را این‏گونه نیز تعریف کرد: «اجرای برنامه‏ای حساب شده، مسالمت‏‏آمیز و دراز مدت برای نفوذ در ارکان سیاسی - اجتماعی یک نظام به منظور تغییر سیستم سیاسی یک کشور با ایجاد تغییر و تحول اساسی در باورهای اساسی و اصلی آن.» (7)

پیشینه و تاریخچه جنگ نرم

به نظر می‏رسد جنگ نرم و مفاهیم همسان آن از قبیل عملیات روانی، جنگ روانی، قدرت نرم و... قدمتی به اندازة حیات بشری دارد.

برخی، قدیمی‏ترین روایت درباره جنگ نرم را به نبرد گیدئون با ماد نسبت می‏دهند که در آن، سپاهیان گیدئون با افزایش چندین برابر مشعلهای لشکریان، باعث فریب و ترس مادها شدند و در نتیجه بدون هیچ درگیری به پیروزی رسیدند. (8) در نبرد حمراء الاسد، پیامبر خدا‌صلی‌الله‌علیه‌و‌آله همین کار را کرد و لشکر قریش را فراری داد. (9)

نگاهی به گذشته جنگ نرم نشان می‏دهد که در طول تاریخ بشر، از همان ابتدا که جنگ سخت آغاز می‏شده، عملیات روانی یا جنگ نرم نیز صورت می‏گرفته تا از شورش در مناطق تسخیر شده، جلوگیری شود.

زمانی که چنگیزخان قصد داشت به منطقه‏ای حمله کند، موجی از هراس در آن کشور پخش می‏شد. تجّاری که از مناطق تحت کنترل چنگیزخان می‏آمدند، برای دیگران تعریف می‏کردند که او چگونه با مردم برخورد می‏کند و کشتارها به چه صورت است و اگر شخصی مقاومت کند، نابود می‏شود. بدین ترتیب پیش از ورود چنگیزخان به هر منطقه، روحیه مردم شکسته شده بود.

رومیان و یا اسکندر از مناطقی که در جنگها عبور می‏کردند، خُودها و زره‏های بزرگی را که چند برابر انسان معمولی بود عمداً در مسیر جا می‏گذاشتند تا لشکریان مقابل، تصور کنند سربازان آنها غول‏پیکرند و عملاً روحیه مقاومت طرف مقابل را تحت تأثیر قرار داده، وحشت را گسترش می‏دادند.

بنابراین هر حرکتی که روحیه یک ملت را هدف گیرد، عملیات و جنگ نرم و نوعی اعمال قدرت نرم است که هزینه چنین حرکتی، کمتر از هزینه جنگ سخت است.

به معاویه می‏گفتند: «چرا این همه پول برای خرید افراد و تبلیغات خرج می‏کنی؟» یکی از پاسخهای معاویه این بود که «هزینه جنگ، بسیار بیشتر از این است.» بنابراین معاویه نیز به گونه‏ای عملیات نرم انجام می‏داد؛ نظیر قرآن بر نیزه کردن و حیله‏های عمرو عاص. (10)

پیشینه جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی

پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان بزرگ‏ترین و مهم‏ترین انقلاب اسلامی، آمریکا را بر آن داشت تا با مطالعه و شاخص‏سازی از انقلاب اسلامی، مدل ضد آن را طراحی کند؛ به همین دلیل، با وجود لفاظیها و اقدامات تخریبی سخت و خشن علیه جمهوری اسلامی ایران، مطالعه جنگ نرم را با شدت ادامه دادند و مؤسسات تخصصی تأسیس کردند.

از معتبرترین مؤسسات تخصصی در موضوع براندازی نرم، می‏توان از مؤسسه آلبرت انیشتین با مدیریت دکتر جین شارپ و معاونت رابرت هلوی و مرکز بین‏المللی مبارزات نرم و بنیاد بین‏المللی جورج سوروس نام برد.

با وجود این، دشمن در نظریه‏پردازیها و مکتوبات خود سعی در انکار و پنهان‏سازی عظمت و قداست این انقلاب بزرگ دارد و بیشترین موراد و مصداقهای جنگ نرم و براندازی نرم را به موارد زیر محدود می‏کند:

1. جنگ نرم گاندی در هند؛

2. جنگهای اندونزی، شیلی و فیلیپین؛

3. نبردهای جنبش کارگری لهستان (1984).

و از براندازی در یوگسلاوی، گرجستان، اوکراین، قرقیزستان و امثال آن با عنوان انقلابهای رنگی (عنوان جذاب براندازی نرم) یاد می‏کند.

مقام معظم رهبری راجع به جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی می‏فرماید: «جنگ نرم، راست است. این، یک واقعیت است؛ یعنی الآن جنگ است. البته این حرف را من امروز نمی‏زنم. من بعد از جنگ - از سال 67 - همیشه این را گفته‏ام بارها و بارها. علت این است که من صحنه را می‏بینم. چه بکنم اگر کسی نمی‏بیند؟! چه کار کند انسان؟ من دارم می‏بینم صحنه را. می‏بینم تجهیز را، می‏بینم صف‏آرایی را، می‏بینم دهانهای با حقد و غضب گشوده و دندانهای با غیظ فشرده شده علیه انقلاب و علیه امام و علیه همه این آرمانها و علیه همه آن کسانی که به این حرکت دل بسته‏اند اینها را انسان دارد می‏بیند.» (11)

ماهیت جنگ نرم

ماهیت جنگ نرم، همان ویژگی خشونت‏آمیز نبودن آن است. در این جنگ، از شیوه‏ها و روشهای غیرخشونت‏آمیز استفاده می‏شود تا بر افکار و اندیشه‏ها تأثیر بگذارند.

رهبر معظم انقلاب، ماهیت جنگ نرم کنونی نظام سلطه علیه انقلاب و نظام اسلامی را این‏گونه تشریح می‏کنند: «یکی از مسئولان طراز اول رژیم صهیونیستی غاصب اسلائیل، در سال گذشته، توصیه‏ای به آمریکاییها کرد. این توصیه کاملاً در مطبوعات خارجی و اینترنت منعکس شد و امر پنهانی و مخفیانه‏ای نیست. توصیه وی به آمریکاییها این بود که بیهوده، وقت خود را با عراق و کره شمالی و کشورهایی از این قبیل تلف نکنید. مسئله اصلی شما ایران است. اگر خاورمیانه را می‏خواهید، وقتتان را مصروف عراق نکنید، سراغ ایران بروید، کانون و سرچشمه آنجاست؛ اما ایران مثل عراق و کره شمالی و افغانستان نیست که بتوان با حمله نظامی، آن را تسخیر کرد. نظام و حکومت اسلامی به مردم متکی است، مردم آن را حفظ کرده‏اند. باید کاری کنید که مردم آن را رها کنند. راهش این است که مردم را با ترویج فرهنگ و ادبیات غربی و فرهنگ و تربیت آمریکایی، به واگرایی نسبت به دین و فرهنگ و سنت و تاریخشان سوق داد. وقتی مردم، این تعلقات را رها کردند، بعد از گذشت چند سال، بدون اینکه سرمایه‏ای صرف کنید، با یک حمله و تحرک احیاناً نظامی مختصر، می‏توانید این مانع بزرگ، یعنی نظام اسلامی را از سر راه بردارید.» (12)

ماهیت جنگ نرم، بسیار پیچیده و متکی به قدرت نرم است. از این رو ویژگیهای زیاد و متنوعی دارد که برخی از آنها عبارت‏اند از:

1. ماهیت زدا

جنگ نرم در پی تغییر قالبهای ماهوی (باورها، ارزشها و اندیشه‏های اساسی) جامعه و ساختار سیاسی است تا ماهیت اولیه را بزداید و مدلهای رفتاری جدیدی در راستای ساختارشکنی شکل بگیرد.

2. مرموز

جنگ نرم، آرام، تدریجی، خزنده، زیرسطحی، نامحسوس و مرموز است؛ به گونه‏ای که بسیاری آن را تشخیص نمی‏دهند.

3. تصویرساز

در جنگ نرم، مهاجم، با استفاده از نمادهای تاریخی، تصویری مطلوب از خود ارائه می‏دهد و حریفش را نماد یأس و شکست‏خوردگی معرفی می‏کند و عملیات روانی ویژه‏ای انجام می‏دهد.

4. بایا

نتایج جنگ نرم - که تغییر باورها و اعتقادات است - پایدار و مداوم است و به‏راحتی و به‏زودی قابل بازگشت به حالت اولیه نیست.

5. با جاذبه استخدام‏گرانه

جنگ نرم با ایجاد جاذبه‏های کاذب، به گونه‏ای عمل می‏کند که به‏تدریج، نیروهای درون جامعه هدف، خواسته یا ناخواسته به استخدامِ کارگزارانِ اصلی جنگ نرم درمی‏آیند و به آن، تحرکِ بیشتری می‏بخشند.

6. محرک افکار و عواطف

در مهندسی جنگ نرم تلاش می‏شود که با استفاده از نمادسازیها، اسطوره‏سازیها و خلق ارزشهای جدید، از احساسات و عواطف جامعه هدف، پلی برای نفوذ در افکار و تغییر باورها ساخته شود و با تحریک عواطف و احساسات، زمینه خلق بحرانها فراهم شود.

7. آسیب‏زا

جنگ نرم با شناسایی آسیبهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، روی آنها مانور می‏دهد و ضمن افزونِ تدریجی آنها آسیبهای جدید نیز می‏آفریند.

8. دارای تنوع روشی

در جنگ نرم از تمام علوم، فنون و شیوه‏ها استفاده می‏شود و از این رو از لحاظ روشی بسیار پردامنه است.

9. بحران‏زا

جنگ نرم با دامن‏زدن به تفاوتهای طبیعی در باورها و ارزشها، رفتارهای جدیدِ اختلاف‏انگیزی پدید می‏آورد و بر اثرِ آن، بحران و درگیری داخلی ایجاد می‏کند و همبستگی اجتماعی و وحدت ملی را تخریب می‏کند.

10. تردیدافزا

یکی از قواعد جنگ نرم، ایجاد تردید و بدبینی روزافزون درباره باورها و اعتقادات اساسی جامعه است تا بتواند آن باورها و اعتقادات بنیادین را تغییر دهد.

11. روزآمد

در جنگ نرم از پیشرفته‏ترین تکنیکهای روز، فضای مجازی و سایبری به عنوان محیط جنگ نرم استفاده می‏شود؛ (13) این فضا، با ایجاد جاذبه‏های گوناگون به گمراه‏سازی مخاطبان می‏پردازد و زمینه لازم را برای سوار شدن بر امواج احساسات به‏خوبی فراهم می‏سازد.

12. فریبنده رفتارساز

زورگویی یا اعمال اقتدار در جنگ نرم به گونه‏ای است که رفتار دیگران - برخلاف میلشان - تغییر داده می‏شود، بی‏آنکه این زورگویی را احساس کنند. مثل فردی کلاه‏بردار که با روشهایی فریبنده، شخص را وادار می‏کند با دست خودش، مبلغی پوی بدهد؛ یعنی در جنگ نرم، اطلاعات ورودی به ذهن و دل انسان، کنترل و مدیریت می‏شود؛ در نتیجه رفتار بیرونی او نیز تا حدودی کنترل می‏شود و در راستای هدف مورد نظر جریان می‏یابد؛ مثل کنترلِ ورودی یک کارخانه که باعث کنترلِ خروجی آن نیز می‏شود.

در جنگ نرم، اطلاعات مورد نیاز و ظاهراً مفید به شخص داده می‏شود؛ اما ممکن است این اطلاعات «درست»، «گزینش شده» یا «اشتباه» باشد؛ ولی رفتاری که در پایان از آن شخص سرمی‏زند، همان رفتاری است که شما می‏خواهید انجام دهد. البته ویژگیهای ماهوی جنگ نرم بسیار است؛ ولی برای اختصار به این موارد بسنده می‏کنیم.

اهداف جنگ نرم با جمهوری اسلامی

هدف نهایی جنگ نرم در همسویی با جنگ سخت، تغییر کامل نظام سیاسی یک کشور است. هدف دشمنان ما از راه‏اندازی جنگ نرم، براندازی نظام از درون است. دشمنان نظام اسلامی می‏خواهند نظام جمهوری اسلامی را به کلی نابود کنند یا کار را به جایی برسانند که فقط اسمی از این نظام بیشتر باقی نماند. آنان برای رسیدن به این منظور در بعد داخلی و بین‏المللی، اهدافی را دنبال می‏کنند:

1. در بعد داخلی

هدف دشمنان در بعد داخلی، استحاله جمهوری اسلامی است. استحاله یعنی ظاهر، اسلامی باشد؛ اما سیرت، رفتار و عملکرد و برنامه‏ها غیر اسلامی. (14) استحاله یعنی خاصیت‏زدایی از تفکر انقلاب اسلامی و اسلام ناب که نهایتاً به تغییر رفتار حکومت و جامعه منجر شود (15) و موجب تغییر گفتمان غالب جامعه از تفکر و اندیشه انقلاب اسلامی به سوی اندیشه‏ها و فرهنگ غربی و استمرار آن تا مرز تغییر ذائقه و رفتار ملی شود.

هدف دیگرشان بی‏ثبات‏سازی ساختار حکومت از طریق وارد کردن شوکهای گسترده و پیاپی به حکومت و تضعیف ساختار و سست‏سازی پایه‏های جمهوری اسلامی و قوی‏تر و جری‏تر کردن اپوزیسیون داخلی است. (16)

2. در بعد بین‏المللی

آنان در بعد بین‏المللی نیز مهار و منزوی‏سازی جمهوری اسلامی را هدف قرار داده‏اند که از سه راه پیگیری می‏شود:

الف. اعمال محدودیت و تحریمهای سیاسی، اقتصادی و...؛

ب. اجماع‏سازی جهانی علیه ایران؛

ج. تصویرسازی غلط و شیطانی از اسلام و انقلاب اسلامی در افکار عمومی جهان در قالب سناریوهای اسلام‏هراسی و ایران‏هراسی. (17)

هدف نهایی جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی

هدف نهایی جنگ نرم نیز نابودی اسلام ناب و تفکر انقلاب اسلامی از طریق جهانی‏سازی و فراگیر شدن سلطه فرهنگی و فکری نظام استکباری بر جهان (18) و در نهایت، براندازی نظام جمهوری اسلام است.

دشمنان می‏خواهند یا ایجاد تغییر و دگرگونی در ساختارهای سیاسی جامعه ما، ساختارهای جدیدی را جایگزین کنند؛ از این رو به تغییر روی می‏آورند.

آنان می‏کوشند با ایجاد تغییر در باورها، افکار و رفتارهای جامعه، از ساختار سیاسی، سلب مشروعیت، و از مسئولان سلب مقبولیت کنند و در نتیجه، حمایت مردم را از ساختار سیاسی، به چالش با نظام تبدیل کنند.

از اینرو باید گفت: مشروعیت‏زدایی و مقبولیت‏زدایی از اهداف ویژه و اصلی جنگ نرم به حساب می‏آید و هر گاه یک نظام سیاسی، مشروعیت و مقبولیت خود را بین مردمش از دست بدهد، بستر لازم برای تغییر آن ساختار و نظام سیاسی و جایگزین شدن یک نظام و ساختار جدید فراهم می‏شود.

دشمنان انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی، در دهه اول انقلاب، تمامی قدرت سخت‏افزاری خود را برای شکست انقلاب و ساقط کردن جمهوری اسلامی به صحنه آوردند و به شکلهای گوناگون از قبیل راه‏اندازی غائله‏های تجزیه‏طلبی در مناطق قومیتی، راه‏اندازی تروریسم داخلی، طراحی کودتای نظامی و تجاوز نظامی در قالب جنگ تحمیلی، تلاش کردند به اهداف خود برسند.

ناکامی دشمنان در همه این اقدامات، سبب شد آنان به این جمع‏بندی برسند که تا وقتی مردم ایران بر اساس باورها و اعتقادات دینی و اسلامی خود عمل کنند، مدافع نظام اسلامی و ولایت فقیه خواهند بود و هیچ قدرتی قادر به شکست جمهوری اسلامی و نظام ولایت فقیه نخواهد بود.

بنابراین بر اساس چنین جمع‏بندی بود که دشمنان از دهه دوم انقلاب با هدف ایجاد تغییر در باورها و اعتقادات مردم ایران، تهاجم فرهنگی خود را آغاز کردند و اکنون تهدیدهای نرم آنان علیه ملت ایران، وارد مرحله جنگ نرم شده است. آنان بر این تصورند که با ایجاد تغییر در موارد پیش‏گفته می‏توانند در نهایت، جمهوری اسلامی را ساقط و یک نظام غیر دینی جایگزین آن کنند. (19)

چرایی جنگ نرم با جمهوری اسلامی

مهم‏ترین دلیل دشمنی نظام سلطه با تفکر انقلاب اسلامی و حکومتِ جمهوری اسلامی برآمده از آن در ایران، استکبارستیزی و مخالفت انقلاب با سیطره‏جویی و خوی تمامیت‏خواهی غرب و ترسیم سبک جدید زندگی بر اساس دستورهای اسلام است. (20)

ادامه دارد... .

پی‌نوشـــــــــــــت‌ها:

(1). جنگ، احمد نخجوان، چاپخانه فردین و برادر، تهران، بی‏تا، ص19.

(2). جنگ نرم، احمد حسین شریفی، مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی)، انتشارات مؤسسه، قم، 1390 ش، چاپ چهارم، (با تلخیص).

(3). همان، ص 24 - 26 (با تلخیص).

(4). جنگ نرم، داود رنجبران، ساحل اندیشه تهران (سات)، تهران، 1388 ش (با تلخیص).

(5). جنگ نرم، احمد حسین شریفی، ص 26 و 27 (با تلخیص).

(6). جنگ نرم، احمد حسین شریفی، ص 26.

(7). http://moslemyar bogfa.com\post-94.aspx.

(8). مقاله «جنگ نرم با تأکید بر نقش رسانه‏ها»، علیرضا آزادی‏خواه.

(9). ر. ک: بحار الانوار و فروغ ابدیت، حوادث سال سوم بعد از جنگ احد.

(10). www.nahadsbmu.ir، مقاله «آنچه باید درباره جنگ نرم بدانیم (تاریخچه جنگ نرم)»، امیر محبیان.

(11). همان، ص 11، (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با شعرا - 14/6/1388).

(12). همان، ص 45 و 46.

(13). همان، ص 31 و 32 (با تلخیص و تصرف).

(14). از تهاجم فرهنگی تا جنگ نرم، واکاوی مختصات منازعه نرم در کلام رهبر معظم انقلاب اسلامی، مجتبی احمدی، ابوذر زارع درخشان، حسین همازاده ابیانه، کیهان، تهران، 1389 ش، چاپ دوم، ص 34.

(15). همان، ص 96.

(16). همان، ص 97 و 21 (با اندکی تلخیص).

(17). همان، ص 22.

(18). همان، ص 125.

(19). سایت عماریون.

(20). از تهاجم فرهنگی تا جنگ نرم، مجتبی احمدی، ابوذر زارع درخشان و حسین همازاده ابیانه، ص 95.