امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای واجب و همگانی

خرد انسانی و امر به معروف و نهی از منکر:

هر چند فریضه امر به معروف و نهی از منکر یکی از بزرگترین واجبات اسلامی و توصیه به آن در قرآن و گفتار پیامبر خدا (ص) و امیرمؤمنان (ع) و دیگر امامان، دارای لحنی کم نظیر و تکان دهنده است. ولی اگر کسی از این همه چشم پوشی کند و تنها به ندای خرد انسانی گوش بسپرد، باز هم بی شک این عمل سازنده را فریضه و تکلیف خواهد شمرد. به نیکی خواندن و از بدی برحذر داشتن را کدام خرد سالم ستایش نمی کند؟ و کدام انسان خیرخواه و حساس، از او روی برمی گرداند؟

هنگامیکه به این فریضه عمل شود، به تعداد آمران و ناهیان، دعوت به خیر در میان مردم صورت می گیرد و بی گمان لبیک گویان به این دعوت نیز کم نخواهند بود. این فرا خوانی به گمان زیاد بر خود داعیان نیز نشانه نیک بر جای می گذارد و از دو سو راه صلاح را هموار می سازد کار نیکی که مخاطب خود را به آن امر می کنیم و رفتار زشتی که وی را از آن برحذر می داریم، هر چه بزرگتر و تأثیر اجتماعی یا فردی آن ژرفتر یا ماندگارتر باشد، امر به معروف و نهی از منکر ما ارزشمندتر است و چنین است که عمل به این فریضه، تضمین کننده دوام و استحکام حکومت صالحان است و رها کردن و به فراموشی سپردن آن زمینه ساز سلطه اشرار و نابکاران. (1)

امر و نهی صادقانه:

وقتی که شما برای کمک به نظام اسلامی، مردم را به نیکی امر می کنید - مثلا احسان به فقرا، صدقه، رازداری ، محبت، همکاری، کارهای نیک،تواضع، حلم، صبر - و می گویید این کارها را بکن، هنگامی که دل شما نسبت به این معروف، بستگی و شیفتگی داشته باشد، این امر شما، امر صادقانه است.

وقتی کسی را از منکرات نهی می کنید- مثلا ظلم کردن، تجاوز به دیگران، اموال عمومی را حیف و میل کردن، دست درازی به نوامیس مردم، غیبت کردن، دروغ گفتن،توطئه کردن، علیه نظام اسلامی کار کردن، با دشمن اسلام همکاری کردن- و می گویید این کارها را نکن، وقتی که در دل شما نسبت به این کارها بغض وجود داشته باشد، این نهیت، یک نهی صادقانه است و خود شما هم طبق همین امرو و نهی تان عمل می کنید. اگر خدای نکرده، دل با زبان همراه نباشد، آنگاه انسان مشمول این جمله می شود که «لعن الله الامرین بالمعروف التارکین له. » (2) کسی که مردم را به نیکی امر کند، اما خود به آن عمل نمی کند؛ مردم را از بدی نهی می کند، اما خود او همان بدی را مرتکب می شود، چنین شخصی مشمول لعنت خدا می شود؛ این چیز خیلی خطرناکی خواهد شد.

امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای واجب و همگانی

خرد انسانی و امر به معروف و نهی از منکر:

هر چند فریضه امر به معروف و نهی از منکر یکی از بزرگترین واجبات اسلامی و توصیه به آن در قرآن و گفتار پیامبر خدا (ص) و امیرمؤمنان (ع) و دیگر امامان، دارای لحنی کم نظیر و تکان دهنده است. ولی اگر کسی از این همه چشم پوشی کند و تنها به ندای خرد انسانی گوش بسپرد، باز هم بی شک این عمل سازنده را فریضه و تکلیف خواهد شمرد. به نیکی خواندن و از بدی برحذر داشتن را کدام خرد سالم ستایش نمی کند؟ و کدام انسان خیرخواه و حساس، از او روی برمی گرداند؟

هنگامیکه به این فریضه عمل شود، به تعداد آمران و ناهیان، دعوت به خیر در میان مردم صورت می گیرد و بی گمان لبیک گویان به این دعوت نیز کم نخواهند بود. این فرا خوانی به گمان زیاد بر خود داعیان نیز نشانه نیک بر جای می گذارد و از دو سو راه صلاح را هموار می سازد کار نیکی که مخاطب خود را به آن امر می کنیم و رفتار زشتی که وی را از آن برحذر می داریم، هر چه بزرگتر و تأثیر اجتماعی یا فردی آن ژرفتر یا ماندگارتر باشد، امر به معروف و نهی از منکر ما ارزشمندتر است و چنین است که عمل به این فریضه، تضمین کننده دوام و استحکام حکومت صالحان است و رها کردن و به فراموشی سپردن آن زمینه ساز سلطه اشرار و نابکاران. (1)

امر و نهی صادقانه:

وقتی که شما برای کمک به نظام اسلامی، مردم را به نیکی امر می کنید - مثلا احسان به فقرا، صدقه، رازداری ، محبت، همکاری، کارهای نیک،تواضع، حلم، صبر - و می گویید این کارها را بکن، هنگامی که دل شما نسبت به این معروف، بستگی و شیفتگی داشته باشد، این امر شما، امر صادقانه است.

وقتی کسی را از منکرات نهی می کنید- مثلا ظلم کردن، تجاوز به دیگران، اموال عمومی را حیف و میل کردن، دست درازی به نوامیس مردم، غیبت کردن، دروغ گفتن،توطئه کردن، علیه نظام اسلامی کار کردن، با دشمن اسلام همکاری کردن- و می گویید این کارها را نکن، وقتی که در دل شما نسبت به این کارها بغض وجود داشته باشد، این نهیت، یک نهی صادقانه است و خود شما هم طبق همین امرو و نهی تان عمل می کنید. اگر خدای نکرده، دل با زبان همراه نباشد، آنگاه انسان مشمول این جمله می شود که «لعن الله الامرین بالمعروف التارکین له. » (2) کسی که مردم را به نیکی امر کند، اما خود به آن عمل نمی کند؛ مردم را از بدی نهی می کند، اما خود او همان بدی را مرتکب می شود، چنین شخصی مشمول لعنت خدا می شود؛ این چیز خیلی خطرناکی خواهد شد.

امر به معروف و نهی از منکر در مسائل اجتماعی:

در مسائل فردی، تقوا خیلی زیاد، مورد توصیه امیرالمؤمنین (ع) است؛ اما در زمینه مسائل اجتماعی شاید هیچ خطابی به مردم شدیدتر، غلیظ تر، زنده تر و پرهیجان تر از خطاب امر به معروف و نهی از منکر نیست. (3)

10- امر به معروف و نهی از منکر در محیط خانواده:

در محیط خانواده هم می شود نهی از منکر کرد. در بعضی خانواده ها حقوق زنان رعایت نمی شود، در بعضی خانواده ها به خصوص حقوق کودکان رعایت نمی شود، اینها را باید به آنها تذکر داد و از آنها خواست. حقوق کودکان را تضییع کردن، فقط به این هم نیست که انسان به آنها محبت نکند؛ نه سوء تربیتها، بی اهتمامی ها، نرسیدنها، کمبود عواطف و از این قبیل چیزها هم ظلم به آنها است. (4)

امر به معروف و نهی از منکر نسبت به مسئولان:

امر به معروف و نهی از منکر حوزه های گوناگون دارد که مهمترینش حوزه مسئولان است، یعنی شما باید ما را به معروف امر و از منکر نهی کنید. مردم باید از مسئولان، کار خواب بخواهند! آن هم نه به صورت خواهش و تقاضا، بلکه باید از آنها بخواهند، این مهمترین حوزه است؛ البته فقط این حوزه نیست؛ حوزه های گوناگونی وجود دارد. (5)

نباید فقط به نهی از منکر پراخت.

در مسئله امر به معروف و نهی از منکر، فقط نهی از منکر نیست، امر به معروف و کارهای نیک هم هست. برای جوان درس خواندن، عبادت کردن، اخلاق نیک، همکاری اجتماعی ، ورزش صحیح و معقول و رعایت آداب و عادات خوب در زندگی همه جزو چیزهای خوب است. برای یک مرد، برای یک زن و برای یک خانواده، وظایف خوب و کارهای بزرگی وجود دارد. هر کسی را که شما به یکی ازاین کارهای خوب امر کنید به او بگویید و از او بخواهید، امر به معروف است. نهی ازمنکر هم فقط نهی از گناهان شخصی نیست، تا می گوییم نهی از منکر، فورا در ذهن مجسم می شود که اگر یک نفر در خیابان، رفتار و لباسش خوب نبود، یکی باید بیاید و او را نهی از منکر کند، فقط این نیست. (6)

خدا رب اعلای ماست پس هدایتش اعلا است محبتش هم اعلا است کتابش نیز اعلا است و به اقوم و اعلی هدایت می کند( هدی للتی هی اقوم (7)) جالب است که در هر دو آیه ای که اقوم و قیم بودن قرآن کریم مطرح شده بلافاصله فرموده است ( و یبشر المؤمنین الذین یعملون الصالحات ان لهم اجرا کبیرا ) (8) و در جای دیگری (اجرا حسنا )(9) است گویا می خواهد بفرماید تا عمل نکنید اقوم بودن، قیم بودن و لا عوج فیها بودنش را کاملا درک نمی کنید. خدا رب اعلای ماست، پس تنبیه و تشویق هایش نیز اعلا است و دین و اولیایش هم اعلا هستند حال که او رب اعلای ماست خوب است بندگی ما هم اعلا باشد. سیدالشهداء (ع) بندگی اش اعلای اعلا است. سلام خدا بر مسجدها، تکیه ها، حسینیه ها، خانه ها ، کوچه ها، خیابان ها و کلاس هایی که این روزها مملو از شور حسینی است و خداوند اجازه ی رفعت آنها را داده واجازه داده تا نام و یادش در آنها برده شود ( فی بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه یسبح له فیها بالغدو و الآصال ) (10) نام صاحب نام را معرفی می کند و سیدالشهداء به نیکوترین وجه معرف خدا است پس از نیکوترین و زیباترین نام های الهی است ( له الاسماء الحسنی) (11) پس هر جا نام و یاد حسین ( ع) برده شده در واقع نام و یاد خدا برده شده است و رفعت پیدا می کند زیرا که آنجا طیب شده . خداوند فرموده است ( الیه یصعد الکلم الطیب ) (12) در خصوص مسئله سیدالشهداء (ع) خوب است عزیزان معارفی به چند نکته توجه فرمایند.

1. رابطه تنگاتنگی بین جوانان و امام حسن و امام حسین (ع) است، به همین دلیل پیامبر خدا (ص) فرمود «الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنه » (13) بنابراین بر شما اساتید محترم معارف است که به ویژه برای این دو امام بزرگوار سرمایه گزاری خاصی داشته باشید و از هر فرصتی برای جلب توجه دانشجویان نسبت به این دو امام همام استفاده نموده و زمینه ی رابطه ی بین آنان و این دو امام را فراهم سازید.

2. حتی الامکان در مراسم برگزار شده از سوی دانشجویان شرکت فرمایید زیرا تأثیرگذاری درس را افزایش می دهد.

3. درباره ی فلسفه ی گریه، عزاداری و غم حسینی مطالعات جدی داشته و به ویژه در رد شبهات وهابیت تلاش صورت گیرد. مطالعات قرآنی، سیره ی پیامبر و ائمه ی اطهار و اصحاب کبار پیامبر خدا و نیز از بعد روانشناختی و .. همگی می توانند در تحکیم رابطه بین جوانان و امام حسین (ع) مؤثر باشند.

4. اگر ممکن باشد سفرهای دسته جمعی و کاروانی شبیه عمره دانشجویی اما این دفعه به کربلای معلا تدارک دیده شود و اساتید عزیز نیز همراهی نمایند.

5. اگر ممکن باشد در منازل خود مراسمی برگزار کنید و دانشجویان را دعوت فرمائید.

در پایان، ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) را به همه ی شما عزیزان اساتید معارف اسلامی دانشگاه های سراسر کشور تسلیت می گوییم.

پی نوشت ها:

1- پیام ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه ای به نخستین اجلاس پژوهشی امر به معروف و نهی از منکر در تاریخ 79/8/23.

2- وسائل الشیعه، ج 11، ص 420.

3- از بیانات مقام معظم رهبری در خطبه نماز جمعه، مورخ79/9/25 مطابق با هیجدهم رمضان 1421.

4- همان.

5- همان.

6- همان.

7- اسراء / 9.

8- همان.

9- کهف/1.

10- نور/36.

11- حشر/24.

12- فاطر/ 10.

13- بحارالانوار، ج 25، ص 360، ح 18.

منبع: کتاب معارف 43

/خ