انقلاب و دست‏آوردها

نظری? لزوم تجدید حیات اسلام و بیداری مسلمانان و در مرحل? پیشرفته‌تر آن تجدید بنا یا بازسازی تفکر دینی در سده‌های اخیر از سوی رهبران، مصلحان و متفکران دینی جهان اسلام ارائه و پی گیری شده است تا ضمن جبران عقب ماندگی انحطاط داخلی جوامع اسلامی، با هجوم فرهنگ و تمدن غرب استعمارگر به گونه یی جدی مقابله شود. این تفکر اندیش? غالب جریان‌های فکری - سیاسی مسلمانان، به ویژه از نیم? دوم قرن نوزدهم تا دهه‌های آغازین سد? بیستم، بود و حیات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جهان اسلام را به شدت تحت تاثر قرار داد. (1)

یکی از ثمره‌های شیرین تجدید حیات اسلام و بیداری مسلمانان، انقلاب اسلامی است. پیروزی انقلاب اسلامی زمانی به وقوع پیوست که اردوگاه‌های شرق و غرب هرگونه تحرک دینی و بازسازی معنوی را قاطعانه انکار می‌کردند. غول شرق، دین را افیون مردم می‌شمرد و آموزه‌های غرب در قالب مدرنیته «اومانیسم» هرگونه اید? ماورای طبیعی را نفی می‌کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گروه‌ها و نحله‌های

انقلاب و دست‏آوردها

نظری? لزوم تجدید حیات اسلام و بیداری مسلمانان و در مرحل? پیشرفته‌تر آن تجدید بنا یا بازسازی تفکر دینی در سده‌های اخیر از سوی رهبران، مصلحان و متفکران دینی جهان اسلام ارائه و پی گیری شده است تا ضمن جبران عقب ماندگی انحطاط داخلی جوامع اسلامی، با هجوم فرهنگ و تمدن غرب استعمارگر به گونه یی جدی مقابله شود. این تفکر اندیش? غالب جریان‌های فکری - سیاسی مسلمانان، به ویژه از نیم? دوم قرن نوزدهم تا دهه‌های آغازین سد? بیستم، بود و حیات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جهان اسلام را به شدت تحت تاثر قرار داد. (1)
یکی از ثمره‌های شیرین تجدید حیات اسلام و بیداری مسلمانان، انقلاب اسلامی است. پیروزی انقلاب اسلامی زمانی به وقوع پیوست که اردوگاه‌های شرق و غرب هرگونه تحرک دینی و بازسازی معنوی را قاطعانه انکار می‌کردند. غول شرق، دین را افیون مردم می‌شمرد و آموزه‌های غرب در قالب مدرنیته «اومانیسم» هرگونه اید? ماورای طبیعی را نفی می‌کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گروه‌ها و نحله‌های فکری کوشیدند بر اساس دیدگاه خویش به توجیه و تفسیر پیروزی انقلاب پردازند. بر این اساس، در مورد چرایی انقلاب اسلامی تئوری‌های گوناگون ارائه شد؛ دسته یی آن را توطئ? ابرقدرت‌ها شمردند؛ گروهی مدرنیزاسیون را عامل آن معرفی کردند، جمعی اقتصاد را زیربنای پیروزی‌اش خواندند و شماری دیکتاتوری خاندان پهلوی را عامل آن به شمار آوردند. البته هم? عوامل یاد شده در آگاهی و تهییج مردم مؤثر می‌نماید؛ ولی آنچه هم? این عناصر را گردآورد و خود به عنوان مهم‌ترین علت عمل کرد، باورهای دینی مردم بود. زمانی که جمعی از رادیکال‌ها اندیش? کار سیاسی دراز مدت در سر می‌پروراندند، گروهی در پی آموزش سیاسی کارگران بودند، دسته یی در اندیش? احیای حزب طبق? کارگر به سر می‌بردند، شماری به آغاز انقلاب از روستاها (مانند انقلاب چین) می‌اندیشیدند، برخی تجرب? انقلاب کوبا را نجات بخش و قابل اجرا می‌دانستند، جمعی به شروع حرکت از جنگل‌های شمال و بعضی به آغاز نهضت از کوه‌های جنوب معتقد بودند، انقلاب از مسجدها آغاز شد؛ انقلابی که در محتوا، ساختار، روش، رهبری و شعارها با هیچ انقلاب شناخته شد? دیگری قابل مقایسه نمی‌نمود. رهبری این انقلاب را کسانی در دست داشتند که موفق شده بودند از «الله اکبر» یک شعار سیاسی بسازند. (2)
این مقاله به بررسی مختصر دست آوردهای انقلاب اسلامی در محورهای زیر می‌پردازد:
1. استقلال سیاسی 2. مشارکت مردم 3. مشارکت زنان در سیاست و اجتماع

استقلال سیاسی

یکی از شعارهای اصلی مردم ایران در کوران انقلاب اسلامی شعار «نه شرقی نه غربی جمهوری اسلامی» بود. این شعار نتیج? طبیعی رخدادهای گذشته، به ویژه استقلال سیاسی ایران در دور? معاصر، شمرده می‌شود. دخالت‌های ناروای دولت‌های روس و انگلیس و سپس امریکا بخشی از واقعیت تلخ و جانکاه تاریخ معاصر ایران است. شعارهای انقلاب، ضمن تاکید بر عدم تغییر مرزهای جغرافیایی بر لزوم دخالت مردم در تصمیم گیری‌های سیاسی و نفی سلط? بیگانگان تاکید می‌کرد. شعار نه شرقی نه غربی ملت ایران در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی، مخالفتی آشکار با نظام دو قطبی در روابط بین الملل بود. این شعار اکنون - که امریکا داعی? رهبری جهان تک قطبی دارد - نیز ویژگی خود را حفظ کرده است و بر ضرورت استقرار نظام چند قطبی در جهان تاکید می‌ورزد.

مشارکت مردم در سرنوشت اجتماعی خویش

در اندیش? امام خمینی، تعیین سرنوشت کشور از طریق مشارکت سیاسی فعال مردم در کلی? امور از محوری‌ترین موضوعات است. «این ملت، یعنی هر ملتی حق دارد سرنوشت خود را تعیین کند، از حقوق بشر است. در اعلامی? حقوق بشر هر کسی، هر ملتی، خودش باید سرنوشت خودش را تعیین کند. ملت ما هم الآن ایستاده اند، می‌خواهند سرنوشت خودشان را تعیین کنند.» (3)
امام حق تعیین سرنوشت را برای افراد امری عقلایی می‌داند و می‌فرماید: «باید اختیار دست مردم باشد. این یک مسئل? عقلی است. هر عاقلی این مطلب را قبول دارد که مقدرات هر کسی باید دست خودش باشد». (4)
این امر به بهترین وجه در قانون اساسی جمهوری اسلامی متبلور شده است.
اصل 56 قانون اساسی می‌گوید: «حاکمیت مطلق بر انسان و جهان، از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچ کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند و یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد؛ و ملت این حق خداداد را از طرقی که در اصول بعد می‌آید اعمال می‌کند.»
داشتن اختیار و حق انتخاب برای انسان از اصول خدشه ناپذیر آموزه‌های دینی است. اختیار به انسان شرافت و کرامت می‌بخشد و انسان دست بسته هرگز نمی‌تواند مورد مؤاخذه قرار گیرد. از سوی دیگر، انسان جانشین خدا در زمین است؛ «انی جاعل فی الارض خلیفة» (5) ؛ و بی تردید جانشین خدا از کرامت، شرافت و آزادی انتخاب و حق تعیین سرنوشت برخوردار است. چنان که در قانون اساسی نیز تصریح شده مردم حق تعیین سرنوشت اجتماعی خویش را از راه‌هایی اعمال می‌کنند. بهترین شیو? مشارکت در تعیین سرنوشت، انتخاب زمام داران به وسیل? مردم است. اصل سوم، شصت و دوم و شصت و سوم قانون اساسی آشکارا به انتخابات اشاره می‌کند. در اصل شصت و دوم آمده است: «مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت - که به طور مستقیم و با رای مخفی انتخاب می‌شوند - تشکیل می‌گردد.»
به نظر می‌رسد، در این اصل سه نکت? مهم زیر مورد توجه قرار گرفته است:
الف) نمایندگان باید برگزیدگان ملت باشند؛ یعنی باید مقدمات انتخابات چنان باشد که نتایج آن بیانگر خواست مردم شمرده شود.
ب) نمایندگان ملت با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. بدین ترتیب، مردم بدون واسطه نظر شخصی خود را اعلام می‌دارند و نتیج? انتخابات خواست مردم را صحیح‌تر و دقیق‌تر می‌نمایاند.
ج) نمایندگان ملت با رای مخفی انتخاب می‌شوند. در رای گیری مخفی رای دهنده بدون هراس و محافظه کاری نظر حقیقی خود را اعلام دارد. بدین ترتیب، آزادی انتخابات افزایش می‌یابد و هدف اصلی - که ادار? امور کشور به دست مردم است - تامین می‌گردد.

مشارکت زنان در صحنه‌های مختلف سیاسی - اجتماعی

بانوان ایران با حفظ اصول و موازین اسلامی از هیچ گونه فداکاری در راه به ثمر رساندن انقلاب اسلامی خودداری نکردند. آن‌ها پا به پای مردان راه پیمایی کردند، شعار دادند، زندان رفتند، شکنجه شدند و به شهادت رسیدند. افزون بر این، آن‌ها در جنگ تحمیلی شرکت جستند و به اسارت دشمن نیز درآمدند. به نظر می‌رسد، زنان در هیچ برهه یی از تاریخ نقش و جایگاهی چنین والا نداشته اند. حقوق و کرامت انسانی زن در جمهوری اسلامی از اهمیت بسیار برخوردار است. در اصل بیست و یکم قانون اساسی چنین می‌خوانیم.
«دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد: ایجاد زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او، حمایت از مادران در دوران بارداری و حضانت، ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان خانواده، ایجاد بیم? خاص برای بیوگان و زنان سالخورده و...»

·    پاورقی
 
1) برای آگاهی بیش‌تر دربار? احیای تفکر دینی رک: جنبش‌های اسلامی معاصر، سید احمد موثقی، انتشارت سمت چاپ اول 1374، ص 102- 142.
2) برای مطالع? بیش‌تر در این باره رک: مقدمه یی بر انقلاب اسلامی، صادق زیبا کلام، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم، زمستان 1375.
3) روزنامه جمهوری اسلامی، 10/3/77.
4) همان.
5) بقره 2: 30.

گردآوری شده توسط: معاونت تبلیغ  وآموزشهای کاربردی حوزه های علمیه